POROZMAWIAJMY O… AAC
Co to jest AAC? – komunikacja wspomagająca i alternatywna
AAC (Augmentative and Alternative Communication)
oznacza wszelkie działania, których celem jest pomoc w porozumiewaniu się osobom niemówiącym lub posługującym się mową w ograniczonym stopniu. Zamiast wypowiadanych słów i zdań lub w celu wsparcia, uzupełnienia wypowiedzi mogą one używać znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów) lub znaków przestrzenno-dotykowych (np. przedmiotów). Dzięki temu mogą dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, opowiadać, wyrażać myśli i uczucia – pokonywać bariery
w porozumiewaniu się i stawać się niezależnymi.
Kto może potrzebować AAC?
Użytkownikami wspomagających sposobów porozumiewania się są dzieci, młodzież i dorośli, którzy nie posługują się mową lub posługują się nią w ograniczonym stopniu przez całe życie lub tylko w pewnym okresie.
Są to m.in. osoby z porażeniem mózgowym, specyficznymi zaburzeniami mowy, niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem, chorobami genetycznymi, ale także osoby po urazach mózgu. W stosunku do dzieci z zaburzeniami rozwoju, u których mowa nie rozwija się o czasie, używa się komunikacji wspomagającej, aby przygotować drogę rozwoju języka i mowy, jeśli tylko warunki neurobiologiczne u dziecka na to pozwolą.
Jakie systemy można wykorzystywać w ramach komunikacji alternatywnej lub wspomagającej?
Ze względu na to, jakiego kanału przekazu używa się w procesie komunikacji alternatywnej i wspomagającej, rozróżniamy następujące systemy:
manualne – oparte na gestach i ruchach rąk, ze szczególnym uwzględnieniem dłoni (np. język migowy, język migany, daktylografia, fonogesty, gesty Coghamo);
graficzne – stosujące wizualne reprezentacje dźwięków, słów i pojęć (np. piktogramy, pismo Blissa, alfabet literowy);
dotykowe – wykorzystujące zmysł czucia powierzchniowego (przez skórę) – np. pismo Braille’a, alfabet punktowy do dłoni, metoda Tadoma, metoda Lorma, daktylografia do ręki;
łączone – zawierające kilka spośród wymienionych powyżej metod (np. program językowy Makaton oparty na znakach manualnych i graficznych).
Metody stosowane w naszej szkole w ramach komunikacji AAC, to głównie:
Piktogramy, określane skrótem PIC, pochodzącym od angielskiej nazwy: Pictogram Ideogram Communication, to system znaków obrazkowych. Stanowią go białe figury umieszczone na czarnym tle, opatrzone na górze napisami wykonanymi literami drukowanymi. Zaletą systemu jest jednoznaczność przedstawionych na poszczególnych obrazkach treści, co znacznie redukuje możliwość nieporozumień w komunikacji, oraz prostota formy graficznej, co pozwala korzystać z metody osobom dotkniętym zaburzeniami percepcji wzrokowej.
System PCS (Picture Communication Symbols) również opiera się na obrazkach. Są to symbole kolorowe lub monochromatyczne, umieszczone na białym tle, opatrzone podpisami. Poszczególne obrazki mogą przedstawiać pojedyncze słowa, kilkuwyrazowe zwroty, zdania lub nawet zestawy zdań. Metoda umożliwia choremu wyrażanie bardziej złożonych, a nawet abstrakcyjnych treści.
System językowy MAKATON stanowi dodatek do mowy dźwiękowej. Powstał poprzez połączenie znaków manualnych języka migowego (gestów) z symbolami graficznymi (obrazkami). Stosuje się tu proste, czarno-białe rysunki liniowe, które można z łatwością wykonać samodzielnie. Uzupełnia się je odpowiednią mimiką twarzy, postawą ciała i specjalnymi ruchami. Cechą charakterystyczną omawianej metody jest fakt, że manualnie podkreśla się tylko słowa kluczowe wypowiedzi, a nie każdy jej wyraz.
Dlaczego warto stosować AAC?
Komunikacja alternatywna i wspomagająca jest niezwykle istotna z punktu widzenia jakości życia osób niepełnosprawnych. Redukuje ich frustrację spowodowaną brakiem mowy dźwiękowej i zwiększa poziom samodzielności, poprzez co stwarza im szanse na zbudowanie satysfakcjonujących relacji z innymi osobami oraz pełniejsze uczestniczenie w życiu społecznym.
